Ảnh minh họa - Ảnh: Bloomberg.

Jackson Wood, chuyên gia tại Descartes Global Trade Intelligence, cho biết: “Chỉ một năm trước, FTZ vẫn là khái niệm xa vời đối với nhiều công ty, chủ yếu vì chi phí đầu tư ban đầu quá cao. Nhưng nay, với mức thuế lên đến 145% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, đặc biệt là các sản phẩm công nghiệp và linh kiện điện tử, FTZ đã trở thành một lựa chọn đáng cân nhắc về mặt tài chính.”

Từ sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024, số doanh nghiệp quan tâm và đăng ký sử dụng FTZ tăng đột biến. Hiệp hội Quốc gia các khu ngoại thương (NAFTZ) cho biết số lượng thành viên mới đã đạt mức kỷ lục. Đáng chú ý, nhiều công ty nhỏ và vừa – vốn trước đây không đủ nguồn lực đầu tư – nay cũng tham gia vào chương trình FTZ để bảo vệ lợi ích trước bất ổn thương mại.

Một trong những lợi ích nổi bật của FTZ là chiến lược “thuế quan đảo ngược” (inverted tariff), cho phép doanh nghiệp nộp thuế ở mức thấp hơn nếu linh kiện nhập khẩu có thuế cao hơn thành phẩm được sản xuất từ các linh kiện đó. Ngoài ra, vật liệu thừa hoặc sản phẩm lỗi trong quá trình sản xuất có thể được miễn thuế nếu được chứng minh là phế liệu hoặc được xuất khẩu ra nước ngoài. Đây là yếu tố then chốt giúp nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực như ô tô, hàng không vũ trụ, tiêu dùng và điện tử tối ưu hóa chi phí thuế.

Theo ông Jeffrey J. Tafel, Chủ tịch NAFTZ, việc các công ty tích cực tìm đến FTZ không chỉ để “né” thuế quan mà còn để chờ đợi thêm thông tin trước khi đưa ra quyết định nhập khẩu. “Nhiều doanh nghiệp đưa hàng vào kho ngoại quan trong 30 ngày, trong khi chờ xem tình hình thuế quan diễn biến thế nào. Có người sẵn sàng chuyển hàng vào thị trường Mỹ và chịu thuế ngay, nhưng số khác lại chọn đợi thêm trước khi quyết định.”

Tuy nhiên, việc thành lập một FTZ không phải dễ dàng. Các công ty phải đầu tư vào quy trình xin cấp phép, đào tạo nhân sự và triển khai hệ thống công nghệ để đảm bảo tuân thủ các yêu cầu của Hải quan. Mặc dù vậy, theo đại diện Maersk, “những thay đổi gần đây trong chính sách thuế đã khiến FTZ trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết. Trước đây, một số biện pháp giảm thuế có thể áp dụng, nhưng nay không còn hiệu lực – khiến FTZ nổi lên như lựa chọn chiến lược khả thi nhất.”

Không dừng lại ở nhà kho, các nhà máy hoặc bộ phận sản xuất trong doanh nghiệp cũng có thể được chuyển đổi thành FTZ nếu đáp ứng đủ điều kiện, cho phép xử lý linh kiện và lắp ráp sản phẩm mà không phải chịu thuế trước. Điều này đặc biệt có giá trị trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang bị gián đoạn và nhiều doanh nghiệp muốn duy trì mức thuế thấp nhất có thể.

Ông Jordan Dewart, Chủ tịch Redwood Logistics Mexico, cho rằng: “Mối quan tâm đến FTZ tăng mạnh là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đang nghiêm túc xem đây là giải pháp lâu dài. Họ không chỉ phản ứng tạm thời với thuế quan, mà đang hoạch định lại toàn bộ chiến lược nhập khẩu.”

FTZ được Quốc hội Mỹ cho phép triển khai từ những năm 1930 nhằm thúc đẩy đầu tư trong nước. Ngày nay, chương trình này đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong môi trường thương mại nhiều biến động, với hơn 550.000 lao động được tuyển dụng trong hệ thống FTZ tại 50 tiểu bang và vùng lãnh thổ Puerto Rico.

Trong lúc các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và hơn 75 quốc gia vẫn chưa rõ ràng, FTZ đang dần trở thành “phao cứu sinh” cho nhiều doanh nghiệp trong hành trình tìm kiếm sự ổn định giữa cơn bão chính sách.